Πῶς λέγωμεν τὸ computer Ἑλληνιστί;

Πάντες ἴσμεν τι ἐστὶ τὸ computer, τοῦτ΄ ἐστίν, ἴσως σύ, ὦ ἀκροατά, οὐκ δύναιο ἄν ὁρίσαι ἐπιστημόνως, ἀλλὰ δήπου χρῇ τῷ computer ἀναγιγνώσκων ταῦτα. Νῦν δε ἐπισκεπτέον πῶς ὀνομάσωμεν Ἑλληνιστί τοῦτο τὸ ὄργανον ἢ μηχανήν. 

 

+τὸ λογιστικόν +τὸ λογιστήριον *τὸ ψηφιστικόν *τὸ τακτικόν

Οἱ νῦν Ἕλληνες λέγουσιν “υπολογιστής” ἀπὸ τοῦ “υπολογίζω” ὅ νῦν σημαίνει ratiocinari, computare, πάλαι μὲν ἐσήμαινε rationem habere alicujus rei, take sth into account.

Τὸ ῥῆμα τὸ ἀρχαῖον ἐστίν· λογίζεσθαι ratiocinari, computare

• Καὶ δυνάμεθα οὖν λέγειν· τὸ λογιστικόν, ἀλλὰ ἰστέον ὅτι παρὰ τοῖς φιλοσόφοις σημαίνει μόριον τι τῆς ψυχῆς. 
• Ἢ ἴσως· τὸ λογιστήριον, ἀλλὰ αὕτη ἡ λέξις σημαίνει μάλιστα τόπον τινα ἐν ταῖς Ἀθήναις ποῦ οἱ λογισταί συνῇσαν, τὰ τῶν λογιστῶν ἀρχεῖα, ἀλλ΄ ὅμως σημαίνει τε καὶ τὸν ἄβακα παρὰ συγγραφεῖ τινί, εὕρηται ἅπαξ καὶ “τράπεζα λογιστηρία”= ἄβαξ(?). 
• Ἴσως δυναίμεθα ἄν ποιῆσαι τὸ ὄνομα “λογιστρον” η “λογιστηρ”, ἀλλὰ οὐκ εἰμι ἐπιστήμων τούτου.
  

Δυνάμεθα καὶ ἀπὸ ἄλλου ῥήματος ποιῆσαι τοὔνομα.

 

ὁ ἄβαξ καὶ αἱ ψῆφοι

«τὸ ψηφίζειν κυρίως μὲν τὸ ταῖς ψήφοις ἀριθμεῖν, καταχρηστικῶς δὲ καὶ τοῖς δακτύλοις ἀριθμεῖν.»

ἡ ψῆφος (ὑποκοριστικά· ἡ ψηφίς, τὸ ψηφίον, ψηφίδιον)

• λιθάριον ᾧ λογιζόμεθα  
• calculus quo in computando sive supputando utimur, calculus computatorius sive supputatorius
  

Τοιγαροῦν παρὰ τοῖς νῦν Ἕλλησιν “τὸ ψηφίον” σημαίνει digit, dígito, cifra, σημεῖον τοῦ ἀριθμοῦ.

Ὡς ἐμοῖ γε δοκεῖ δυνάμεθα λέγειν ὅτι τοῦτο το ὄργανον ψηφίζει ἢ ὅτι λογίζεται ψήφοις (~digits, τοῖς σημείοις τῶν ἀριθμῶν), αὐτὸ ἐστιν τὸ λογιζόμενον ψήφοις, λέγομεν γάρ digital computer, καὶ διὸ νομίζω ὡς δυνάμεθα εἰπεῖν· τὸ ψηφιστικόν.

Γαλλιστί λέγεται ordinateur, καὶ ὅμοιον Ἰσπανιστί ordenador(a), τοῦτ΄ ἐστίν «ὁ τάττων [τὰ δεδομένα]», ἀλλὰ ἀγνοῶ πότερον καλῶς εἴποιμεν ἂν τὸ τακτικόν.

πῶς ὑμῖν δοκεῖ;

Latine dicitur (instrumentum) computatorium seu rarius ordinatorium.